کاسکو یا شاه طوطی خاکستری آفریقایی (Psittacus erithacus) پرنده‌ای محبوب در کشورهای اسیایی و اروپایی و بسیاری از کشورهای دیگر جهان است. علت محبوبیت این پرنده هوش سرشار و قدرت سخنگویی و تقلید صدای آن است و می توان گفت این پرنده بهترین پرنده تقلیدکننده صدا در جهان است که به راحتی می‌تواند بیش از صدها واژه را به خاطر بسپارد و تکرار کند و با این کار باعث شادی و خوشحالی صاحبان خود گردد. این پرنده در محیط زیست طبیعی خود خجالتی و ترسو است. طوطی خاکستری آفریقایی یا به تعبیری دیگر کاسکو از سالیان دور به عنوان پرنده اهلی در قصرهای پادشاهان و خانه‌های طبقات مختلف مردم جامعه نگهداری می‌شده‌است و رومیان اولین ملتی در جهان هستند که درباره این پرنده مطالبی نوشته‌اند.
کاسکو در اصل پرنده‌ای وحشی است که در قارهافریقا زندگی می‌کند و از قرن‌ها پیش مورد توجه آدمی قرار گرفته و تلاش‌های زیادی برای اهلی کردن و آموزش دادنش شده‌است. امروزه کاسکوها توسط پرورش دهندگان دست آموز شده و به پرنده‌ای خانگی و سرگرم کننده و جالب تبدیل شده‌اند. با این حال به دلیل آنکه عملکردی غیرقابل پیش بینی دارند نباید به آنان زیاد اطمینان کرد. کاسکوهایی که از حیات وحش به جمع انسان‌ها آورده می‌شوند نیازمند صبر و کوشش بسیار برای آموزش و تطبیق با محیط تازه هستند. کاسکوها بسیار قوی هستند؛ درصورت عصبانیت می‌توانند گاز بگیرند یا پنجه بکشند.
این پرنده یکی از اعضای تبار پستاسی Psitacidac است که همانند سایر طوطیان بدنی استوار ولی نرم دارد، به طوری که می‌تواند با منقار خود به راحتی به تمام اجزای بدن خود دسترسی داشته باشد و تا ۱۸۰ درجه سر خود را برگرداند. اندازه بدن طوطی خاکستری آفریقایی بسیار متفاوت است و در گونه‌های کوچک ۱۲ سانتی متر ودر گونه‌های بزرگ تا ۱۰۰ سانتی متر می‌رسد و وزن آن در حدود ۴۰۰ گرم است. رنگ پروبالش خاکستری است و در نژاد کنگو رنگ دُم سرخ است، دُمگاه به رنگ خاکستری روشن و لبه‌های بال سیاه رنگ و پاها خاکستری تیره هستند. رنگ منقار پرنده سیاه و رنگ چشم پرنده بالغ زرد روشن و هردو جنس نر و ماده از نظر ظاهری شبیه به هم هستند. این پرنده در طول زندگی زادوولد می‌کند و معمولاً در حدود ۵۰ تا ۶۰ سال عمر می‌کند.
طوطی خاکستری آفریقایی پرنده‌ای تیزپرواز است و پروازی منظم دارد، اما قدرت جهت‌شناسی مناسبی ندارد و نمی‌تواند همانندکبوتر ها محل زندگی خود را جهت یابی کند و به لانه بازگردد، از این رو پرورش دهندگان این پرنده باید توجه کافی داشته باشند که چنانچه پرنده از محل زندگی خود دور شد، نمی‌تواند به راحتی لانه و کاشانه خود را یافته و بدان بازگردد.
سه زیرمجموعه از طوطی خاکستری آفریقایی وجود دارد که عبارت اند از:
۱. کاسکوی کنگو Psittacus erithacus
گاهی به آن شاه طوطی خاکستری کامرون نیز می‌گویند. برخی معتقدند که طوطی کامرون با طوطی کنگو تفاوت دارد اما در حقیقت تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد وبرخی از واردکنندگان و فروشندگان این پرندگان سعی می‌کنند با توجه به اندازه وتنوع رنگ پر وبال نام‌های مختلفی برآن‌ها بگذارند. آنان معمولاً طوطی‌های مناطق مختلف را جمع آوری نموده ودر یک محموله جای می‌دهند وپس از رسیدن محموله به کشور مقصد، با توجه به رنگ پر وبال آنها اقدام به جدا کردن آنها به عنوان گونه کنگو ویا کامرون می‌نمایند. پر وبال پرنده به رنگ خاکستری فام ودم آن کاملاً سرخ است ورنگ دم در جوجه‌های کمتر از یک سال نیز سرخ با لبه‌های سیاه است که تیره گی لبه‌های پردم بعد از اولین پر ریزی ناپدید می‌شود. منقار پرنده کاملاً سیاه است. طول بدن ۳۰ تا ۴۵ سانتی متر وفاصله بین دو بال ۴۵ تا ۵۲ سانتی متر است. وزن بدن آن ۴۵۰ تا ۶۰۰ گرم است که گاهی اوقات به ۷۰۰ گرم نیز می‌رسد ودر حدود ۵۰ تا ۶۰ سال عمر می‌کند. پرنده‌ای بسیار با هوش است وبرخی از دانشمندان هوش آن را به هوش بچه چهار ساله تشبیه کرده‌اند. قدرت زیادی برای تقلید صدای آدمی ندارد ولی قدرت خوبی برای برقراری ارتباط با آدمی از طریق صحبت کردن دارد. در مقایسه با سایر انواع طوطی سانان نسبتاً آرام است و کمتر جیغ می‌زند
۲. کاسکوی تیمنه P.e.Timneh
طوطی خاکستری تیمنه، که نام علمی آن Psittacus erithacus timneh است و در محافل علمی به نام طوطی تیمنه معروف است ونام دیگری ندارد.این پرنده در سال ۱۸۴۴ توسط دانشمندی به نام فریزر Fraser شناسایی شد. پر وبال آن خاکستری است ودم آن نیز برخلاف طوطی کنگو، خاکستری سرخ گونه فام است. منقار به رنگ تیره روشن ودر قسمت پایینی کمی به سفیدی می‌زند.طول آن از طوطی خاکستری کنگو کوتاه تر است ووزن آن ۲۵۰ تا ۴۵۰ گرم ودر حدود ۵۰ تا ۶۰ سال عمر می‌کند. این پرنده درجنوب گینه بیسائو، سریلئوین، لیبریا واغلب مناطق غربی ساحل عاج دیده می‌شود.قدرت تقلید صدای آن تفاوتی باطوطی های خاکستری گینه ندارد ولی قیمت آن ارزان تر است وشاید یکی از علل آن داشتن دم تیره رنگ است که جذابیت دم سرخ رنگ طوطی خاکستری کنگو را ندارد.آرام تر از سایر انواع طوطیان است و از سن پایین قادر به تقلید صدا می‌باشد
۳. کاسکوی پرنسپس P.e.Princeps
با دقت در خصوصیات این سه گونه به راحتی می‌توان دید که طوطی تیمنه از دو گونه دیگر کوچک تر است از این رو اندازه‌های مذکور در ذیل کاملاً بر آن منطبق نمی‌باشد. منظور از ذکر این اندازه‌ها در این جا آشنایی خوانندگان با اندازه تقریبی این پرنده‌است وقابل ذکر است که اندازه این پرندگان که در غرب قاره آفریقا زندگی می‌کنند با آن‌هایی که در شرق قاره آفریقا زندگی می‌کنند متفاوت است وباید افزود که طوطی‌های خاکستری شرق آفریقا از لحاظ جثه بزرگ تر واز لحاظ وزن سنگین تر می‌باشند ودر هر سه گونه نام‌برده تفاوتی بین نر و ماده پرنده وجود ندارد. البته معمولاً پرنده‌های نر جثه‌ای بزرگ تر از پرنده‌های ماده دارند، اما از این خاصیت نمی‌توان به طور قاطع استفاده کرد و چه‌بسا دیده شود که پرنده ماده‌ای از پرنده نر بزرگ تر باشد، برخی از پرورش دهندگان معتقدند که چشم طوطی خاکستری نر بیضی تر از چشم پرنده ماده می‌باشد و صورت پرنده ماده روشن تر است، اما در حقیقت این مطالب برای تعیین جنسیت چنان مستند و مستدل نمی‌باشند
هوش و ذکاوت کاسکو
کاسکو
در حالی که تعیین میزان هوش در حیوانات و قضاوت درباره این که کدامیک از ذکاوت بیشتری برخوردار است عملاً کار دشواری است، اما بسیاری از دانشمندان معتقدند که راسته Psittaciformeها در بین پرندگان از این لحاظ شاخص می‌باشند. در این بین کاسکو با داشتن قوه ادراک بالاتر از بقیه قرار می‌گیرد. اصولاً در بین پرندگان طوطی کاسکو،شاه طوطی کاکادو وزاغ به نظر باهوش تر می‌رسند. برخی معتقدند که کاسکو یک تقلید کننده کلمات نیست بلکه او قادر است که مفهوم واقعی کلمات را نیز درک نماید. از جمله کسانی که به این امر معتقدند و سخت از آن دفاع می‌کنند خانم دکتر آرین پیپربرگ است که در کتاب خود «مطالعاتی در باره آلکس» اظهار می‌دارد: «کاسکو قادر است مفهوم کلمات را به خوبی درک کند. این پرنده می‌تواند مفهوم صفر را درک نموده و عدم وجود یک چیز را کاملاً بفهمد». البته مطالب گفته شده بدین معنی نیست که مغز این پرنده شبیه به مغز انسان عمل می‌کند، بلکه منظور این است که این مغز می‌تواند برخی از مسایل منطقی را به یکدیگر مرتبط ساخته و در سطح بسیار پایین آنها را تجزیه و تحلیل نماید.
تربیت و آموزش ( مقدمه )
هر کاسکو عادات مخصوص خود را دارد اما به‌طور کلی می‌توان کاسکوها را از لحاظ عادات و رفتارهایی که دارند، در چندین دسته کلی تقسیم‌بندی کرد
کاسکوها از حدود 3 تا 4 ماهگی، به‌طور کامل پر درمی‌آورند و از وقتی که رنگ چشم آنها زرد می‌شود، سن آنها از روی رنگ چشم‌ها و رنگ انتهای پرهای دم قابل تشخیص نیست. همچنین نمی‌توان از روی شکل ظاهری کاسکو به نر یا ماده‌بودن او پی برد. اگر به آنها نزدیک بشویم و قار بزنند و حالت حمله یا ترس به خود بگیرند، معلوم می‌شود که هنوز وحشی بوده و با انسان انس نگرفته‌اند.
اگر با نزدیک‌شدن به کاسکویی، او حالت مذکور را نشان ندهد و به راحتی اجازه بدهد به او نزدیک شوید و حتی سرش را نوازش کنید یا به منقارش دست بزنید، معلوم می‌شود که مرحله وحشی‌بودن و انس نداشتن با انسان را پشت‌سر گذاشته است.
اگر دست‌تان را به یک پای کاسکو نزدیک کنید و فشار ملایمی به آن بدهید و کاسکو ابتدا یک پا و سپس پای دیگرش را روی دست شما بگذارد و به عبارتی روی دست شما بیاید، این حالت از لحاظ اهلی‌بودن پیشرفته‌تر از حالت قبلی است اما اگر انتظار داشته باشید که با اولین برخورد حتی یک کاسکوی سخنگو سخنی را بگوید، این انتظار کاملا بیجاست زیرا حتی کاسکوهایی که توسط صاحب قبلی خود سخنگو شده‌اند، مدتی طول می‌کشد تا اولین کلمه را در حضور صاحب جدید به زبان آورند؛ البته کشیدن سوت‌های یادگرفته به علت نزدیک‌بودن تن آنها با تن صداهای طبیعی کاسکو، در اولین روزهای به خانه‌آوردن یک کاسکوی اهلی و سخنگو، عادی است. اما سخنگویی اغلب کاسکوهای سخنگو زمانی آغاز می‌شود که با زوایای محیط جدید زندگی و افراد خانواده آشنا شوند. در تمام موارد ذکرشده، بین هر کاسکو با کاسکوی دیگر تفاوت وجود دارد؛ ممکن است شما یک کاسکوی سخنگو را به خانه بیاورید و به محض برداشتن پوشش اطراف قفس، کلمه یا جمله‌ای را بر زبان آورد و ممکن است یک هفته طول بکشد تا کاسکو بتواند کلمات و جملاتی را که آموخته تکرار کند.
هوش کاسکوها نیز با هم متفاوت است. ممکن است یک کاسکو در تمام عمر طولانی‌اش نتواند تقلید صدای انسان را یاد بگیرد، همچنین ممکن است یک کاسکو پس از به حرف‌آمدن – درصورت آموزش صحیح روزانه – قادر به یادگیری یک کلمه در روز باشد.
وقتی به کاسکوهای وحشی نزدیک می‌شوید، عموما قار می‌کشند. بعضی از آنها بدون اینکه از جای خود تکان بخورند، قار می‌کشند، برخی خودشان را به دیواره‌های قفس می‌چسبانند و قار می‌کشند و بعضی هم چنان می‌ترسند که خودشان را به این طرف و آن طرف قفس می‌کوبند.
اگر شما انگشت خود را به طرف منقار کاسکوی وحشی ببرید، ممکن است دست شما را محکم گاز بگیرد و متعاقبا قار بکشد. شاید هم وحشت‌زده خود را به دیواره‌های قفس بچسباند و قار بکشد یا با پروازهای کوتاه خودش را به دیواره‌های قفس بکوبد.
اگر شما غذایی را به منقار کاسکو نزدیک کنید؛ ضمن اینکه قار خواهد کشید، ممکن است غذا را با منقار خود بگیرد و پرتاب کند یا آن را با حالت تهاجمی‌ای بگیرد، تکه تکه کند و کف قفس بیندازد. شاید هم آن را بگیرد و بین انگشتان پای خود قرار دهد و مشغول خوردن آن شود اما قارکشیدن برای تمام کاسکوهای وحشی تازه خریداری‌شده – کم و بیش – طبیعی و عادی است.
ممکن است اسباب‌بازی‌های جدید موجب ترسیدن طوطی شما شود؛ بنابراین قبل از قرار دادن آنها به‌عنوان اسباب‌بازی دائم در قفس، سعی کنید در خارج از قفس طوطی را با آنهاآشنا کنید.
چشم‌های شفاف و براق نشانه سلامتی طوطی است، طوطی‌های بیمار در حالت بیداری چشمانی نیمه‌باز دارند و اغلب نوعی ترشح از چشم آنها بیرون می‌آید.
بعضی گیاهان خانگی برای طوطی‌های شما سمی‌اند؛ بنابراین طوطی خود را از هر نوع گیاه خانگی‌ای دور نگه دارید.
در صورتی که کاسکوی شما کاملا اهلی شده باشد در همه حال – از جمله هنگام معاینات – به خوبی با شما همکاری می‌کند. به این تصویر توجه کنید که طوطی با اعتماد کامل، به پشت و روی دست صاحبش خوابیده است.به‌نظر می‌رسد که زندگی کاسکو به بازی می‌گذرد اما از نظر طوطی هرکاری که او را مشغول می‌کند، یک کار جدی است. این طوطی با جدیت تلاش می‌کند جاسوئیچی چرمی را از کلیدها جدا کند.
کاسکوها پرنده‌های بسیار بازیگوشی هستند؛ آنها با اسباب‌بازی‌های خود و به‌خصوص اسباب‌بازی‌های جدید بازی می‌کنند.
کاسکوها دوست ندارند کسی از جلو به آنها نزدیک شود؛ چنین حرکتی باعث ترساندن آنها می‌شود، پس بهتر است انگشت خودتان را مستقیما به آرواره پایین طوطی نزدیک کنید و کمی زیر چانه او را بخارانید و سپس مالیدن دست خود را به پشت گردن ادامه دهید.
کاسکوها قبل از اینکه روی چیزی بنشینند، با منقار خود میزان محکم‌بودن آن را آزمایش می‌کنند؛ بنابراین وقتی می‌خواهید کاسکو را روی دست خود کاسکوهای جوان دارای پلک‌های تیره‌اند؛ درحالی‌که به تدریج و با افزایش سن، پلک‌های آنها روشن‌تر می‌شود.بنشانید، ابتدا منقارش را به دست شما نزدیک می‌کند؛ در این حالت نترسید و دست‌تان را عقب نکشید.
طوطی‌های ناخوش معمولا پرهای پف کرده دارند؛ ضمنا کاسکو به محض نزدیک‌شدن فردی غریبه – و گاهی حتی صاحب خود – به‌طور موقتی پرهایش را به حالت پف‌کرده درمی‌آورد.
زادگاه کاسکو شاه طوطی شاه طوطی کاسکو طوطی سخنگو مهد طوطی کاسکوکاسکو خاکستری کاسکو دم قرمز کاسکو سفید کاسکو قرمز