بیماری آبله در قناری,مرغ عشق,طوطی سانان,فنچ

عامل به وجود آورنده آن ويروسي متعلق به خانواده آبله (AVipox)‌ بوده ولي گونه اختصاص به قناري دارد. هر چند كه در چندين مورد بيماري آبله قناري در گنجشك ، فينچ ،‌مرغ عشق و طوطي هاي كوچك نيز گزارش شده است. اين بيماري داراي انتشار جهاني بوده و حداقل از سال 1371 در بخش بيماري هاي طيور دانشكده دامپزشكي تهران ، فرم فوق حاد اين بيماري با تلفات حدود 90% ديده شده است . به جرأت میتوان گفت مهم ترين بيماري ويروسي قناري مي باشد كه گاهي تلفاتي در حدود 100% را نيز ايجاد مي كند. معمولاً‌ اين بيماري توسط قناري هاي بيماري كه از يك گله مبتلا خريداري شده اند و به ظاهر سالم مي باشند منتقل مي شود. همچنين اين بيماري مي تواند توسط حشرات (مانند پشه ها )‌و يا لوازم و مواد غذايي آلوده منتقل شود. دوره كمون بيماري يا به عبارتي زمان ورود ويروس به بدن پرنده تا بروز علائم بيماري ،‌حدود 4 روز طول مي كشد.
علائم بيماري را به سه فرم اصلي جلدي ،‌ديفتريك و توأم تقسيم بندي كرده اند ولي از نظر شدت بيماري شامل اشكال زير است : فرم اول كه فوق حاد بوده و پرنده را ظرف مدت 24 تا 48 ساعت بعد از ابتلا به بيماري و با حالت دل دل زدن (افزايش تعداد تنفس و كاهش عمق آن ) و كز كردن ،‌مي كشد . فرم دوم يا حالت حاد بيماري ، پرنده را ظرف مدت 8 تا 12 روز پس از ابتلا مي كشد و داراي علائمي همچون افزايش تعداد تنفس ،‌دل دل زدن ، تاول و زخم در اطراف چشم ،‌ دهان و مخرج مي باشد. ‌ گاهي وقت ها رد داخل دهان ضايعات به صورت چرك سفيد متمايل به زرد ديده مي شود. فرم سوم يا تحت حاد بيماري ممكن است داراي تلفات كمي بوده و فقط جراحات جوش مانند (ابتدا تاول و بعد زخم داراي ترشحات و در انتها زخم خشك) در روي ساق پاها و پنجه هاي پا و به ندرت اطراف چشم و دهان ايجاد مي كند. در فرم آخر ، معمولاً‌ تلفات ناشي از عفونت ثانويه زخم ها (چركي شدن آن ها ) و يا خونريزي از ناحيه زخم هاست. بعضي از محققين فرم چهارم يا نهفته اين بيماري را طرح مي كنند كه در واقع پرنده مبتلا ويروس را در بدن خود نگه مي دارد و در طي شرايط خاصي ،‌از جمله استرس هاي محيطي يا سوء‌تغذيه ، علائم بيماري را نشان داده و ويروس را از بدن دفع مي كند در اكثر مواقع فرم فوق حاد بيماري با يك عامل مستعد كننده مانند گازهاي سمي و يا دان نامطلوب همراه باشد.
در كالبد گشايي بسته به فرم بيماري عوارض مختلفي ديده خواهد شد. در فرم فوق حاد ممكن است هيچ گونه علائم خاصي به جز پرخونی كلي لاشه ديده نشود. در اشكال تنفسي ممكن است خیز زير جلدي و ترشحات داخل ناي و پرخوني ريه ها و يا چركي شدن كيسه هاي هوايي به چشم بخورد. در فرم هاي ديگر ،‌جراحات پوستي در نواحي مختلف بدن به خصوص ساق پا و اطراف دهان مشاهده مي شود.
در اكثر موارد، تشخيص بر اساس علائم باليني و جراحات جلدي ، امكان پذير است. ولي گاهي در فرم فوق حاد بيماري به علت عدم وجود جراحات اختصاصي ، تشخيص دشوار مي شود و نياز به تجربه و آزمايشات هيستوپاتولوژيك دارد . گنجيدگي هاي داخل سيتوپلاسمي را حتي مي توان در پانكراس و غدد بزاقي پرنده نيز مشاهده نمود. خوشبختانه در حال حاضر جهت پيشگيري ، واكسن تجارتي براي اين بيماري وجود دارد كه به صورت ليوفيليزه بوده و در پوست بال تلقيح مي شود . در ايران نيز اين واكسن وجود دارد و به كار گرفته شده و نتايج رضايت بخشي به دست آمده است. تا 2 هفته بعد از واكسيناسيون ، پرنده نبايد آبتني كند. معمولاً‌ يك بار در سال واكسن زدن ، كافي مي باشد ولي در مناطق پر خطر و يا در محلي كه سابقه بيماري (خصوصاً‌ فرم حاد آن) وجود دارد ، بايد حداقل به مدت 2 سال ،‌ هر 6 ماه يكبار واكسيناسيون تكرار شود.