سنجاب یکی از حیوانات جذاب,زیبا وپر تحرک است که همیشه با رفتار هایش ادمی را مجذوب خود نموده.(اسم سنجاب برگرفته شده است از یونان باستان ، جایی که ارسطو کلمه Skiouros را به کار برد ، Skia به معنی سایه می باشد و همچنین Oura به معنی دم است, فرانسوی ها قرنها پیش (esquirel) برای سنجابها به کار بردند و هم اکنون سنجاب رابا این نام Squirrel تلفظ میکنند)همین امر باعث گردید تا آدمی برای نگهداری سنجاب در منزل او را به اسارت بگیرد و رام کند . اما باید گفت که سنجاب ها تعلقی به زندگی در کنار آدمی وشهری ندارند. سنجاب ها جوندگانی با خوی وحشی هستند و در صورت رام شدن نیز به طور کل رام نمی گردند و نیمه اهلی میماند و در صورت عدم تیمار درست و رسیدگی خوی وحشی خود را دوباره بازیابی میکنند و میتوانند دردسر های زیادی را برای صاحبان آنها ایجاد کنند
با عرض پوزش خدمت شما کاربران گرامی:
در جهت تحت حفاظت بودن سنجابها و در حمایت از نژاد سنجاب ایرانی این صفحه از سایت بزودی مورد بازنگری قرار خواهد گرفت . از عموم علاقه مندان تقاضا داریم از ارسال هرگونه سوال در مورد سنجاب ها اکیدا خوداری نمایید چرا که از ارائه هرگونه آموزش در مورد سنجابها معذور میباشیم.1395/1/22
به تمامی علاقه مندان توصیه ممینماییم در انتخاب سنجاب به عنوان یک حیوان خانگی دقت فراوانی نمایید چرا که خرید وفروش و حمل سنجاب بخاطر بیماری مشترک با انسان مثل هاری طبق قوانین محیط زیست بیشتر کشورهای جهان و همچنین ایران بخاطرجلوگیری ازبه خطر افتادن جان انسانها و پیشگیری از عوامل بیماری زای دیگرممنوع است.
(طبیعت وبلوط های زاگرس به سنجاب ها نیاز دارند )
خرید سنجاب
با توجه به اینکه اغلب سنجابها در ایران بوسیله تله گذاری گرفته شده ودر شرایط بهداشتی نا مناسبی نگهداری میشوند ،هر سنجابی را قبل از خرید بهتر است نزد دامپزشک ببرید و از صحت سلامت آن خاطر جمع گردید.خرید سنجاب تکثیری وشناسنامه دار با مجوز نگهداری بهترین گزینه برای خرید مطمئن است.
نر وماده سنجاب را چگونه تشخیص دهیم
در سنجابهای نابالغ نر ، فاصله بین مقعد حیوان از برآمدگی ادراری تناسلی بیش از ماده میباشد.(مانند بچه گربه)در سنجاب نر بالغ نیز آلت تناسلی قابل مشاهده است. طول عمر سنجابهای نر در اسارت اغلب بیشتر از ماده می باشد.
تغذیه سنجاب:
تغذیه سنجاب طیف وسیعی از دانه ها،میوه ها و سبزیجات را می خورد.دانه ها شامل غلات:گندم ،ذرت و دانه های روغنی مثل تخم آفتابگردان و دانه کاج و میوه ها شامل میوه های خشک و خام(گردو،فندق،بلوط)و میوه های دیگر مثل سیب،انگور وسبزیجاتی نظیر کاهو وکلم همگی میتوانند مورد استفاده سنجاب قرار گیرند.
نکته بسیار مهم در تغذیه سنجاب تنوع غذایی است .نباید تنها یک نوع غذا به سنجاب داده شود زیرا هر کدام ایجاد عوارضی گوارشی خواهند نمود. بهتر است در ۳-۲ ظرف غذا از انواع مختلف در اختیار حیوان باشد تا انتخاب کند. برای سنجاب نیز تغییر جیره غذایی باید به آهستگی صورت گیرد
تولید مثل سنجاب:
سنجابها بیشترین فعالیت را دراواخر زمستان دارند ،وقتی که فصل جفتگیری فرا می رسد ، نرها به دنبال ماده ها می افتند ، وقتی که دنبال کردن به پایان می رسد زمان عشقبازی شروع می شود. مراسم دنبال کردن ، بر روی درختان با سرعت بالا اتفاق می افتد.
مدت زمان بارداری در گونه های کوچک ۳۳ روز و در گونه های بزرگتر مانند سنجاب طوسی و نوع روباهی آن (Fox Squirrels) بالای ۶۰ روز طول می کشد. سنجابها معمولاً در اوایل بهار به دنیا می آیند.
میانگین زایمان سنجابها در هر دوره ۴ تا نوزاد می باشد. این میانگین با تغییر آب و هوا عوض می شود. وهله دوم زایمان در اواسط تابستان رخ می دهد ، اگر غذای کافی وجود داشته باشد. سنجاب ماده قوی ترین نر را در فصل جفتگیری انتخاب می کند.
اما بعد از جفتگیری دیگر با آن نر نخواهد جفت خورد. این طبیعت برای کاهش زاد و ولد و نگاه داشتن گونه ها می باشد. وزن سنجاب نوزاد هنگام زایمان ۳۱/۱۰۳۵ گرم و بالای ۲٫۵۴ سانتیمتر طول دارد ، آنها در این زمان مو و دندان ندارند و تا ۶ تا ۸ هفته اول قادر به دیدن نمی باشند.
در تابستان بیشتر فعالیت سنجابها ۲ تا ۳ ساعت بعد از طلوع خورشید می باشد، سپس آنها در بعد از ظهر استراحت می کنند ، و دوباره ۲ ساعت قبل از غروب آفتاب شروع به فعالیت می کنند. سنجابها قبل از اینکه هوا کاملاً تاریک شود برای خوابیدن به آشیانه های خود می روند ، و به ندرت آشیانه های خود را در تاریکی ترک می کنند.
در زمستان سنجاب فعالیتهای خود را در آغاز و و سط روز به اتمام می رساند و در آشیانه خود تا روز بعدی می ماند. هنگام توفان زمستانی یا سرمای طاقت فرسا ، سنجاب ممکن است روزها آشیانه خود را ترک نکند. اما سنجاب درختی در فصل زمستان به خواب زمستانی فرو نمی رود.
برخی از سنجابهای زمینی در زمستان به خوابی عمیقی در آشیانه هایشان فرو می روند. سنجاب بالغ بطور معمول به تنهایی زندگی می کند اما در سرمای شدید آشیانه خود را با سنجابهای دیگر ،برای نگه داشتن گرمای بدن خود تسهیم می کند. وقتی که درجه حرارت بالا رفت ، میهمانها آشیانه را ترک می کنند.
نظافت محل نگهداری سنجاب
تمیز کردن ونظافت سنجاب نیز (مانند همستر) اغلب در گوشه خاصی از قفس ادرار یا مدفوع می کند. این قفس را میتوان به تناوب تمیز کرد.البته سنجاب مدفوع خواری نیز داردو فرصت این کار نباید به او داده شود. لانه سنجاب و ظروف غذا نیز باید بطور مرتب تمیز شده وباقیمانده های سبزی و میوه هر روز جمع شوند.
کل قفس را میتوان سالی ۳-۲بار تمیز کرده و بستر را تعویض نمود.
سنجاب ایرانی از پستانداران خاص ایران میباشد جثه ای متوسط با طول سر و تنه ۱۹۲ تا ۲۳۰ میلی متر ، دمی بلند و پشمالو به طول ۱۲۸ تا ۱۳۸ میلی متر دارد . موهای پشت به رنگ خاکستری متمایل به قهوه‌ای و زیر بدن زرد رنگ است . رنگ موهای سرو سطح پشتی دم قرمز حنایی و سطح زیرین دم روشن‌تر است .
بطور کلی هرچه از نواحی شمالی جنگلهای زاگرس به طرف جنوب پیش برویم از رنگ حنایی کاسته می‌گردد بطوری که در قسمت‌های جنوبی رنگ به زرد نخودی تغییر می‌یابد . بطور کلی رنگ قرمز سر و دم ، این سنجاب را از سایر سنجابهای ایرانی مشخص می‌سازد
تغذیه سنجاب:
تغذیه سنجاب طوسی ، آجیل ، دانه و میوه می باشد همچنین آنها تخم پرندگان ، حشرات ، حتی اگر غذای دیگری پیدا نکنند لاشه حیوانات را نیز می خورند. سنجاب طوسی مقداری نمک در رژیم غذایشان نیاز دارند ، و ممکن است بتواند این نمک را از خاک جاهایی که برف و یخ در آنجا بوده تأمین کند. سنجابها شاخه های درخت را برای تمیز کردن و تیز کردن دندانهایشان می جوند.به همین دلیل شما ممکن است شاخه های زیادی بر روی زمین اطراف درختهای بزرگ ببینید. همچنین آنها سیمهای برق را به همین جهت می جوند و اینکار موجب قطعی زیاد برق در کشور می شود. مغز سنجابها انداره گردو می باشد. یک سنجاب بالغ احتیاج دارد برای زنده مانده و فعالیت کردن در هفته ۴۵۳٫۵۹۲ گرم غذا مصرف کند
خلق و خوی سنجاب:
غده عرق سنجابهای درختی در زیر پاهایشان است. بین پهنه پا و روی پنجه ها بین انگشتان می باشد. وقتی که گرم هستند و یا تحرک دارند جای پای خود را روی سطوح خشک می گذارند. این بو همچنین برای علامت گذاری درختان در قلمرو آنها استفاده می شود. اگر آشیانه سنجاب با هجوم کک ها یا مزاحمهای دیگر مواجه شود ، سنجاب از آنجا رفته و آشیانه جدید می سازد.برای همین است که درمحوطه ای که آنها زندگی می کنند تعداد آشیانه ها از سنجابها بیشتر می باشد. سنجاب طوسی در خیلی از جاهای غیر عادی لانه می سازد. در اطاق زیر شیروانی بیشتر از بقبه جاها آنها همچنین آشیانه های خود را در اتومبیلها ، دودکش ها ، کباب پزها و در ایوانها می سازند.
عوامل گازگرفتن سنجاب ها:
یکی از بیشترین مواقعی که سنجابها گاز می گیرند زمانی است که با دست به آنها غذا می دهیم. هیچ وقت غذا را بین انگشتانتان نگه ندارید ، چون امکان اینکه انگشتانتان گاز گرفته شود زیاد است.چشمان سنجابها همیشه به دنبال شکارچی است و آنها بندرت بر روی چیزی که می خورند تمرکز می کنند
بیماریهای مهم در سنجابهای خانگی پوکی استخوان ،انگل خارجی وبیماریهای تنفسی و مسمومیت بیشتر مشاهده شده است.
پوکی استخوان :یک اختلال تغذیه ای است که در اثر کمبود کلسیم وفسفر یا ویتامین Dیا اختلال در نسبت کلسیم به فسفر جیره بوجود می آید.در سنجابهایی که در ایران در منزل نگهداری میشوندبدلیل نوع تغذیه وکمبود منابع کلسیم وفسفر در جیره این عارضه زیاد دیده میشود.جهت پیشگیری از این امر ،باید نوزادان به اندازه کافی شیر مادر را خورده وپس از آن نیز مکملهای کلسیم دار به تناوب به جیره اضافه شود .
انگلهای خارجی :انگلهایی از قبیل کک،شپش وکنه در موارد زیادی مشاهده شده اند.انگلهای خارجی علاوه بر خونخواری می توانند موجب انتقال بیماری شوند. درمان اینها بوسیله دارو های اختصاصی میسر می باشد.
در مصرف این داروها که سمی هستند باید دقت زیادی نمود زیرا در صورت بلعیده شدن توسط سنجاب می توانند موجب مسمومیت شوند.
سنجاب ها را می توان به صورت انفرادی یا جفتی و حتی سه تایی (یک نر و دو ماده) نگهداری کرد.
قفس های باید تا آنجایی که ممکن است بزرگ باشند تابتوان حیوان را به راحتی پرورش داد و اندازۀ آنها بسته به این است که درمحیط باز و یا سر بسته بکار روند،فرق می کند.
اندازۀ استاندارد برای قفس در محیط بسته به عرض،طول و ارتفاع ۵/۳ متر و در محیط باز ۵/۴ متر می باشد. ستون و یا میله هایااسکلت قفس که فلزی یا چوبی هستند با شبکۀ سیمی پوشیده شده و از داخل بهشکل محکمی به اسکلت بسته می شوند تا از جویدن اسکلت قفس جلوگیری نماید.درون قفس ها باید دارای کف محکم و پوشیده با کاغذ، تراشه های چوب رنگنشده، ذغال سنگ خشک و یا سنگ ریزه باشد. سعی شود در بستر سنجاب ها از خاکاره استفاده نشود زیرا سبب ایجاد آلرژی و عطسه حیوان می شود.
شبکه های تور سیمی نباید بزرگتر از ۳/۱ در۵/۲سانتیمتر باشد. در های قفس ها باید در بالا و پایین محکم بسته شود نه توسطقلاب. به دلیل آن که سنجاب ها مرتباً از توری بالا و پایین میروند،واحتمال باز شدن آنها وجود دارد.
چون سنجاب ها به طور غریزی علاقه مند به نقب زدن یاسوراخ کردن زمین هستند، بنابرین کف قفسهایی که در محیط باز مستقر می شوندباید از بتن، آجرهای فشاری یا توری سیمی ساخته شود.
یکی از دیواره های قفس باید توری نباشد و یا ورقه چوب یا فلز پوشیده شود تا از نفوذ باد جلوگیری کند.
به منظور فراهم کردن محیط مورد علاقه و مخفیگاه سنجاب ها باید از شاخه های درخت، سنگ، طاقچه، وسایل لوله ای، جعبه های مقوایی، علف خشک، برگ درخت، پوشال و جعبه های آشیانه به قفس ها افزود.
شاخه های درخت برای جویدن ضروری هستند زیرا سنجاببتواند دندانهایشان را در اثر ساییدن تمیز و آراسته نگه دارند و از رشدبیش از حد آنها جلوگیری نمایند.
باید به خاطر داشته باشید که قفس سنجاب را نزدیک بهتلویزیون قرار ندهید، زیرا حیواناتی که قفس آنها نزدیک تلویزیون باشد ازاضطراب شدیدی رنج میبرند. مواجهۀ طولانی آن می تواند منجر به مرگ و یاکاهش نوزادان در هر زایمان میشود.
لانه و آشیانه سنجاب:
برای هر سنجاب بالغ، یک جعبۀ آشیانه لازم است تاسنجاب به راحتی بتواند از آن استفاده کرده و استراحت نماید. و اندازۀ آن برای قفس های داخل منزل تقریباً به ابعاد طول ۲۰، عرض و ارتفاع ۱۵ سانتیمتر و برای قفس های خارج از منزل بهتر است بزرگ تر باشد تا بتوان درزمستان عایق بندی بیشتری کرد. در غیر این صورت خطر سرما می تواند سنجاب هارا تهدید کند.
این لانه ها می تواند روی زمین یا کمی بالاتر رویدیوار قفس وصل شود و با یک سوراخ ورودی به قطر ۵ سانتیمتر که داخل لانه رادور از منبع نور نگه می دارد قرار گیرد.سقف این لانه ها باید قابلیت بازشوند گی داشته باشد تا بتوان به سادگی مورد پاک سازی قرار گیرند.
و بهترین زمان برای تمیز کردن لانه ها ماهی یک باراست.و در زمستان هر سه هفته یک بار است.و بعد از اینکه بچه سنجاب ها ازشیر گرفته شدن یعنی ۸ تا ۱۰ هفته می توان لانه را تمیز کرد. و زمانی کهلانه پاک سازی شد باید مقداری دانه های خوراکی جایگزین غذاهای اندوخته ایگردد که در حین تمیز کردن از آشیانه برداشته شده است.
بهتر است مواد لانه گزینی (علف خشک، خرده هایکاغذ و …) را در اوایل فصل پائیز به منظور استفادۀ سنجاب ها برای زمستاندر اختیار سنجاب ها قرار داد. گرم کردن مصنوعی محل آنها ضرورتی ندارد، اماتهویۀ خوب مهم است.
تغذیه سنجاب درمنزل:
سنجاب ها موجوداتی گیاه خوار و دانه خوار می باشند.و از انواع دانه ها، سبزیجات، میوه ها تغذیه میکنند.
غذاهایی که میتوانند مورد استفاده سنجاب ها قرارگیرند باید دارای ترکیبات زیر باشند:
۱- پروتئین خام ۲۵ % ۲- چربی ۵/۷ % ۳- فیبر ۲۵/۲ % ۴- کلسیم ۸/۰ % ۵- فسفر ۷/۰ %
نسبت کلسیم به فسفر باید در جیرۀ غذایی سنجاب ۵/۱ به ۱ باشد. در غیر این صورت حیوان دچار ((عارضۀ استخوانی)) خواهد شد.
برای پیشگیری از کمبود کلسیم و عارضۀ استخوانی میتوان (بلوک) یا ( آجرهای کلسیم) در قفس قرار داد و یا از شربت کلسیمبعلاوۀ ویتامین های A،D، Cاستفاده نمود.مخصوصاً اگر حیوان از نظر سنیپایین باشد.
سنجاب ها موجوداتی با تنوع غذایی بالا هستند، که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره میکنیم:
انواع تخم آفتابگردان،
دانۀ گندم، ذرت، جو دو سر یا صحرائی غلاف دار، گندم سیاه،
دانه هایی که به مصرف قناری میرسد (مثل ارزن)،
غذاهای مخلوط که به صورت پلت ساخته شده اند،
پرتقال، سیب، انواع انگور، آلو، انواع توت، گیلاس، تکه های موز، گوجه سبز
انواع کشمش، کاهو، برگ و گل آفتابگردان، چوب و برگ ذرت، گوجه فرنگی،
میوۀ بلوط، گردو، فندق، میوۀ شاه بلوط شیرین و میوۀ درخت کاج،
شبدر، قارچ،کرفس
تذکر: هنگام خریدحیوان، توصیه می شود تا جزئیات غذایی آن از فروشنده گرفته شود به طوری که هیچگونه تغییر ناگهانی در تغذیه قبلی آن رخ ندهد
. به سنجاب بهتر است بادام زمینی داده نشود و اجزاءتیز جو دو سر کامل که غلاف آن جدا نشده است ممکن است به محوطۀ دهان آنهاآسیب رساند.
هسته های آلو یا گوجه نباید برای تغذیۀ سنجاب استفاده شود، چون اینها بالقوه سمی بوده و مسمومیت غذایی ایجاد می کنند.
تولید مثل:
بلوغ جنسی در این حیوان از ۱۲ تا ۱۸ ماهگی آغاز می شود و تا هفت سالگی جفت گیری صورت می گیرد.
دوران فصلی در سنجاب ماده معمولاً ۱۳ تا ۱۴ روز می باشد و دوران آبستنی آنها معمولاً ۳۱ تا ۳۲ روز است.
زمان زایمان در سنجاب ها از نیمۀ اول اسفند تااوایل مهر است. در هر سال یک یا دو زایمان در سنجاب ها دیده می شود که نوزادان در زایمان دوم کوچکتر از زایمان اول هستند و حدوداً یک ماه پس اززایمان اول متولد می شوند. در هر زایمان معمولاً ۳ تا ۵ اما ممکن است بین۱ تا ۱۰ نوزاد هم متولد شود.
سنجاب ها ۸ تا ۱۰ روز به نوزادان خود شیر می دهند.
شیر سنجاب حاوی ۶/۲۶ % مواد جامد است که اجزاء آن شامل ۳/۴۷ % چربی، ۵/۳۴ % پروتئین و ۸/۱۲ % کربوهیدرات می باشد.
نوزادان سنجاب با بدنی عاری از مو،با چشمهایی بسته و با طولی برابر ۳ سانتی متر متولد می شوند. بدن بچهسنجاب ها در ۱۶ روزگی کاملاً از مو پوشیده می شود و چشمها نیز در حدود ۲۶تا ۲۹ روزگی باز می شود.
در زایمان سنجاب ها اکثر نوزادان زنده می مانند، اما باید سنجاب ماده از هر گونه عامل اضطراب زا نظیرتلویزیون، تمیز کردن لانه، سرکشی مداوم به داخل جعبه نوزادان، صدا های بلند، در این دوران دور باشد، در غیر این صورت نوزادان ممکن است بی هیچگونه عارضۀ خاصی بمیرند و یا حتی مادر نوزادان را ترک کرده و شیر ندهد ویا آنها را بخورد.
هموطن عزیزو گرامی :در حفظ و نگهداری منابع طبیعی و جانوری ودرراستای ارتقا زندگی بهتر برای همه مخلوقات خدا دلسوزانه کوشا و سخاوتمند باشید. تیم تحقیقاتی سایت ۶۰۱۹ از طرف خود و کلیه حافظان محیط زیست بخاطر این حس مسئولانه شما کمال تشکر را دارند( موفق و پیروز باشید)
نشر این مطلب بدونه ذکرنام منبع و نام تیم تحقیقاتی سایت۶۰۱۹ نشان از عدم رعایت فردی شما به حقوق دیگران است و درصورت رویت نشر بدونه نام منبع پیگری های لازم مبذول خواهد شد با تشکر از توجه ویژه شما